Yoga Tips for Beginners: योगासनांचा शरीराला अनेक प्रकारे फायदा होतो. हे श्वासोच्छवासाच्या समस्यांपासून ते संतुलित हृदय गती राखण्यासाठी सर्वकाही ठेवण्यास मदत करते. परंतु अपूर्ण ज्ञान आणि घाईघाईने योगासन केल्याने आरोग्याला फायद्याऐवजी नुकसान होते. विशेषत: जे लोक नवशिक्या आहेत ते एखाद्या टास्कप्रमाणे योगासन पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करतात, ज्यामुळे शरीरात दुखापत होण्याचा धोका असतो. योग करताना नवशिक्यांनी कोणत्या चुका टाळल्या पाहिजेत ते जाणून घेऊया.
याबाबत बोलताना योगतज्ज्ञ आणि फिजिओथेरपिस्ट डॉ गरिमा भाटिया सांगतात की, योगामुळे शरीराला अनेक फायदे मिळतात. पण ते सुरू करण्यापूर्वी मनापासून शरीरापर्यंत सर्व गोष्टींचा समतोल राखणे आवश्यक आहे. बहुतेक लोकांना ध्यानाचे महत्त्व समजत नाही आणि ते थेट योगासनांनी सुरुवात करतात. यामुळे योगासन करताना मनात विचारांचे चक्कर येऊ लागतात आणि लक्ष केंद्रित करण्यात अडचण येऊ लागते.
त्याचप्रमाणे, नवशिक्यांना योगासने पूर्ण केल्यानंतर विश्रांतीच्या वेळेचे महत्त्व समजत नाही. शरीराला आराम न देता इतर कामांमध्ये गुंतल्याने शरीरातील उष्णता तशीच राहते, ज्यामुळे दुखापतही होऊ शकते. अशा परिस्थितीत योगासन सुरू करण्यापूर्वी काही खास गोष्टी जाणून घेणे आवश्यक आहे.
Yoga Tips for Beginners
1. उबदार होत नाही
बहुतेक लोक वॉर्म अप न करता योगासन करण्यास सुरुवात करतात. त्यामुळे त्यांना योगासने करण्यात अडचणी येतात. डॉ गरिमा सांगतात की, योगाच्या आधी सूक्ष्म योग केला जातो. सूक्ष्म योग म्हणजे लहान सांधे हालचाल, ज्याच्या मदतीने शरीरात रक्तप्रवाह व्यवस्थित राहतो, ज्यामुळे कोणतीही योगासने सहज करता येतात. यासाठी मनगट, घोटा, हाताच्या हालचालीची मदत घेतली जाते. यामुळे शरीरातील वाढत्या क्रॅम्प्स टाळता येतात आणि शरीरात लवचिकता वाढू लागते.
2. शारीरिक क्षमतेची काळजी न घेणे
प्रत्येक योगासनासाठी शरीराला ढकलणे टाळावे. जे नवशिक्या आहेत, त्यांच्या शरीराला योगासनांशी जुळवून घेण्यास वेळ लागतो. कोणतेही योगासन करताना शारीरिक अस्वस्थता वाढत असेल तर ती सोडणे आवश्यक आहे. यामुळे स्नायूंना दुखापत होण्याची शक्यता वाढू शकते. तसेच सुरुवातीला ३० मिनिटांचे योगासन करा. यानंतर, वेळ मर्यादा वाढविली जाऊ शकते. योगासन करताना शरीरात थकवा वाढत असेल तर तो करणे टाळावे.
3. योगानंतर शरीराला आराम करण्यासाठी वेळ न देणे
30 मिनिटे ते 1 तास सतत योगा केल्याने शरीर तापू लागते. अशा परिस्थितीत शरीराला विश्रांती देणे आवश्यक आहे. सहसा, शवासन योग आसनानंतर केले जाते. यामुळे शरीर आणि मन दोन्हीला आराम मिळतो आणि शरीरातील उष्णताही कमी होते. योगानंतर बहुतेक लोक त्यांच्या दैनंदिन कामात व्यस्त होतात, त्यामुळे शरीराला विश्रांतीसाठी वेळ मिळत नाही आणि दुखापतीचा धोका कायम राहतो. ही समस्या टाळण्यासाठी काही काळ विश्रांती घेणे आवश्यक आहे.
4. अन्न खाल्ल्यानंतर योगासने करा.
जे लोक रिकाम्या पोटी योगाभ्यास करू शकत नाहीत त्यांनी अन्न खाल्ल्यानंतर २ ते ३ तासांनी योगाभ्यास करावा. अन्यथा त्यांना पोटदुखी आणि मळमळण्याचा सामना करावा लागतो. याशिवाय योगानंतर लगेचच अन्न आणि पाणी पिणे टाळावे. शरीराला हायड्रेट ठेवण्यासाठी योगाभ्यासाच्या १ तास आधी पाणी प्यावे.
5: आपल्या आरोग्याच्या स्थितीकडे दुर्लक्ष करणे
ज्या लोकांना मधुमेह, हृदयरोग किंवा संधिवात आहे त्यांनी योगा करण्यापूर्वी त्यांच्या आरोग्याची काळजी घ्यावी. अशा वेळी डॉक्टर किंवा योगतज्ज्ञांच्या सल्ल्यानुसार योगासनांचा सराव करावा.
6: योग्य जागा न निवडणे
तुमचे मन शांत ठेवण्यासाठी आणि योगावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी विशिष्ट जागा निवडा. यामुळे योगामध्ये स्थिरता येऊ शकते. तसेच योगासने सहज करण्यास मदत होते. तुमच्या सोयीनुसार घरातील किंवा बाहेरची कोणतीही जागा निवडा.
7: खूप तणावाखाली कठोर व्यायाम करणे
दिवसभरातील ताणतणाव दूर करण्यासाठी योगासने केली जातात. पण तणावासोबत ही आसने केल्याने शरीरातील थकवा वाढतो आणि मानसिक आरोग्यावरही परिणाम होतो. अशा स्थितीत शरीराच्या क्षमतेनुसार क्रिया करा आणि मनावर नियंत्रण ठेवा.
चांगल्या फायद्यासाठी योगाभ्यास करताना या गोष्टी लक्षात ठेवा.
- योगासन सुरू करण्यापूर्वी मन एकाग्र करण्यासाठी १५ मिनिटे ध्यान करा. यामुळे योगामध्ये स्थिरता वाढते. यासोबतच मनात निर्माण होणारे विचारही शांत होऊ शकतात.
- योगाभ्यास जलद करणे टाळा. हळूहळू योगासन सुरू करा म्हणजे थकवा टाळता येईल. तसेच सर्व आसने शांत मनाने सहज करता येतात.
- रिकाम्या पोटी योगा केल्याने चयापचय क्रिया सुधारते आणि पचनाच्या समस्यांपासून बचाव होतो. योगानंतर ३० मिनिटांनी पाणी प्या आणि काहीही खा.
- शरीराला हायड्रेट ठेवण्यासाठी योगाच्या १ तास आधी पाणी प्यावे. यामुळे योगादरम्यान अशक्तपणा आणि तहान टाळण्यास मदत होते.
- घट्ट कपडे घालून योगासन करणे टाळा. त्यामुळे योगासनांमध्ये अडथळे निर्माण होतात.